Gastroskopia inaczej zwana również ezofagogastroduodenoskopią jest badaniem górnego odcinka przewodu pokarmowego. Polega na ocenie błony śluzowej przełyku, żołądka i części dwunastnicy za pomocą endoskopu (gastroskopu) – giętkiego przewodu zakończonego kamerą, która przekazuje obraz z wnętrza ciała Pacjenta. Podczas gastroskopii istnieje możliwość pobrania wycinków z żołądka między innymi w kierunku oceny zakażenia bakterią Helicobacter pylori bądź do oceny histopatologicznej. Biopsja nie jest bolesna, na ogół pacjent nic nie czuje. Pobiera się niewielki wycinek, który obejmujący błonę śluzową i niewielki fragment błony podśluzówkowej jałowymi jednorazowymi kleszczykami biopsyjnymi. Gastroskopia trwa około 5 minut jednakże czas jej wykonywania może ulec wydłużeniu np. podczas pobierania wycinków do badań histopatologicznych. Gastroskopia nie jest bolesna, ale bywa nieprzyjemna. Pacjenci skarżą się na uczucie ciała obcego w gardle, odbijanie i odruch wymiotny. Gastroskopia jest wykonywana w znieczuleniu miejscowym oraz w sedacji.
Gastroskop jest endoskopem wielokrotnego użytku. Realizując wszelakie standardy bezpieczeństwa gastroskop po każdym użyciu przechodzi proces dekontaminacji wysokiego stopnia, co eliminuje ryzyko przeniesienia infekcji. Ryzyko przeniesienia na pacjenta infekcji w trakcie zabiegu jest znikome.

Wskazania do wykonania gastroskopii:
• Dyspepsja (niestrawność) u osób powyżej 45 lat bądź utrzymująca się dłużej niż 2 – 3 miesiące lub nawracająca mimo odpowiedniego leczenia
• Bóle brzucha
• Objaw choroby refleksowej (zgaga)
• Niedokrwistość
• Niewyjaśniona utrata masy ciała
• Wymioty
• Zaburzenia połykania (dysfagia)
• Bolesne połykanie (odynofagia)
• Podejrzenie krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego
• Nadzór endoskopowy u pacjentów ze zwiększonym ryzykiem raka np. przełyk Barretta
Przeciwwskazania do wykonania gastroskopii:
• ciężka niewydolność serca
• ostry zespół wieńcowy
• ostra niewydolność oddechowa
• perforacja przewodu pokarmowego
• brak zgody pacjenta

Powikłania gastroskopii:
Powikłania gastroskopii zdarzają się niezwykle rzadko. Niekiedy może dojść do krwawienia. Wyjątkowo może nastąpić przedziurawienie ściany przewodu pokarmowego, (zwłaszcza przełyku w około0,05% badań). Bardzo rzadko dochodzi do objawów ze strony innych układów i narządów, takich jak zaostrzenie choroby wieńcowej, atak astmy lub padaczki, nawet zatrzymanie akcji serca.
Jak się przygotować do badania?
Pacjent nie powinien jeść przez 6- 8 godzin i pić przez 4 godziny przed zabiegiem.
Jeżeli badanie odbywa się w godzinach porannych, to należy pozostać na czczo. Nie należy żuć gumy ani palić tytoniu. Jeżeli badanie odbywa się w godzinach popołudniowych lub wieczornych, to 6 – 8 godzin przed planowanym badaniem należy pozostawać na czczo, można spożyć lekkie śniadanie. Dopuszcza się wypicie niewielkiej ilości wody niegazowanej nie później niż 4 godziny przed planowanym badaniem. Nie należy żuć gumy ani palić tytoniu.

Przebieg badania:
Przed rozpoczęciem badania pielęgniarka prosi pacjenta o usunięcie protez zębowych, jeżeli je posiada oraz wszelkich ruchomych części znajdujących się w jamie ustnej np. kolczyków. Kolejno pacjentowi znieczula się miejscowo gardło i zakłada specjalny ustnik chroniący endoskop przed przypadkowym przegryzieniem. Następnie prosimy pacjenta o ułożenie się na lewym boku oraz przygięcie głowy do klatki piersiowej, a także skierowanie jej nieco w dół, tak aby ślina spływała na założony pacjentowi tzw. śliniak. Gdy pacjent przyjmie odpowiednią pozycję, lekarz wprowadza endoskop do przełyku i dalej do żołądka i dwunastnicy oceniając błonę śluzową.

Postępowanie po badaniu.
Po zakończonej gastroskopii pacjent może spożywać posiłki oraz pić płyny ok. 2 godziny po ustąpieniu znieczulenia miejscowego.
Opracowanie: Anna Miszewska magister pielęgniarstwa
Literatura:
1. Gajewski P, Szczeklik A.: Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023
2. Gajewski P, Szczeklik A.: Interna Szczeklika – Mały podręcznik kompendium 2020/2021. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021
3. Marek T: Pracownia endoskopowa zagrożenia związane z niewłaściwym myciem i dezynfekcją oraz wytyczne obowiązujące w Unii Europejskiej. Zakażenia. 2004; 1118

KOLONOSKOPIA

Rak jelita grubego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych. W Polsce, według danych Krajowego Rejestru Nowotworów, rak jelita grubego zajmuje 3. miejsce u mężczyzn i 3. miejsce u kobiet.

Rak jelita grubego rozwija się powoli, głownie z polipów, których ryzyko tworzenia się rośnie między 30 a 50 rokiem życia a szybko wzrasta po 50 roku życia. Najwięcej przypadków nowotworów jelita grubego odnotowuje się wśród osób po 65 roku życia. Kolonoskopia jako badanie przesiewowe jest badaniem diagnostycznym i odgrywa dużą rolę w profilaktyce raka jelita grubego. Uznawana jest za złoty standard w diagnostyce chorób jelita grubego.

Kolonoskopia jest badaniem endoskopowym całego jelita grubego. Polega na ocenie błony śluzowej jelita grubego za pomocą endoskopu (kolonoskopu) – giętkiego przewodu zakończonego kamerą, która przekazuje obraz z wnętrza ciała Pacjenta.

Kolonoskopia bywa dla pacjentów nieprzyjemna ze względu na podawane powietrze do światła jelita w trakcie badania. Pacjenci często uskarżają się na uczucie wzdęcia, rozpierania a czasem nawet na dolegliwości bólowe i w związku z tym coraz częściej badanie to jest wykonywanie w sedacji (znieczuleniu) anestezjologicznej. Dolegliwości bólowe wynikają z naciągnięcia krezki poprzez pociąganie jelita w trakcie badania a także rozdęcia ściany jelita.

Kolonoskopia pozwala na uwidocznienie nieprawidłowości dotyczących błony śluzowej jelita grubego (polipy, zmiany nowotworowe, zapalne i inne), umożliwia także pobranie wycinków do badania histopatologicznego ze zmian, które mogą występować w jelicie. Podczas kolonoskopii można usuwać również usuwać polipy jelita grubego. Bardzo małe polipy usuwane są przy użyciu kleszczyków biopsyjnych, większe za pomocą pętli diatermicznej (polipektomia).

Przed wykonaniem kolonoskopii wymagane jest przygotowanie jelita grubego polegające na oczyszczeniu jelita specjalnymi preparatami, które należy wypić w dniu przed zaplanowanym badaniem lub na kilka godzin przed badaniem. Dobre oczyszczenie umożliwia bezpieczne wykonanie badania oraz zapewnia niezbędną widoczność do szczegółowej oceny powierzchni błony śluzowej jelita grubego.

Pacjenci, którzy zgłaszają się na kolonoskopię w sedacji powinni być na czczo – nie powinni jeść przez 6- 8 godzin i pić przez 4 godziny przed zabiegiem.

Kolonoskop jest endoskopem wielokrotnego użytku. Realizując wszelakie standardy bezpieczeństwa endoskop po każdym użyciu przechodzi proces dekontaminacji wysokiego stopnia, co eliminuje ryzyko przeniesienia infekcji. Ryzyko przeniesienia na pacjenta infekcji w trakcie zabiegu jest znikome.

Wskazania do wykonania kolonoskopii:

• kolonoskopia przesiewowa każda osoba w wieku 50 -65 lat
• krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego
• krew w stolcu
• dodatni wynik badania na krew utajoną w kale
• smolisty stolec
• zaburzenia rytmu wypróżnień
• niewyjaśniona niedokrwistość
• bóle brzucha
• przewlekła choroba zapalna jelit
• istotna klinicznie biegunka
• stan po polipektomii
• choroby zapalne jelit
• uwarunkowania genetyczne zwiększające ryzyko wystąpienia nowotworów jelita grubego
• polipowatość rodzinna (FAP – familal adenomatous polyposis)
• stan po leczeniu raka jelita grubego

Przeciwwskazania do wykonania do kolonoskopii:

• odmowa zgody pacjenta
• perforacja jelita
• zapalenie otrzewnej
• ostre zapalenie uchyłków jelita grubego
• ostra niewydolność oddechowa
• ciężka niewydolność serca ostre zespoły wieńcowe

Powikłania kolonoskopii:
Częstość powikłań diagnostycznej kolonoskopii jest mała. Literatura podaje, iż perforacja ściany jelita występuje poniżej 0,1% badań.

Postępowanie po badaniu.
Po kolonoskopii pacjentowi nie wolno jeść ani pić do czasu, kiedy lekarz na to ponownie zezwoli. W wypadku występowania niepokojących objawów, należy to niezwłocznie zgłosić lekarzowi lub pielęgniarce.

Opracowanie: Anna Miszewska magister pielęgniarstwa
Literatura:
Gajewski P, Szczeklik A.: Interna Szczeklika 2023 , Medycyna Praktyczna, Kraków 2023
Gajewski P, Szczeklik A.: Interna Szczeklika – Mały podręcznik kompendium 2020/2021. Medycyna Praktyczna, Kraków 2021
Marek T: Pracownia endoskopowa zagrożenia związane z niewłaściwym myciem i dezynfekcją oraz wytyczne obowiązujące w Unii Europejskiej. Zakażenia. 2004; 1118.